Column: Het Einde van een Doodlopende Weg

Ramallah, Westelijke Jordaanoever

25 Januari 2006: Palestijnse verkiezingen. Hamas wint. Echter Hamas wint niet; Fatah verliest – twee heel verschillende dingen. Hamas: harakat al-muqawamah al-islamiyya, ofwel, Islamitische Verzetsbeweging. De afkorting betekent ‘ambitie/vuur/ijver/enthousiasme’.

Hamas is een product van de 1e intifadah. De organisatie werd in de eerste weken van de 1e intifadah (1987) opgericht door o.a. sheikh Yassin en vindt haar wortels in de van oorsprong Egyptische Moslimbroederschap. Ironisch genoeg was Israël ‘passively supportive’ bij de oprichting van de organisatie. Israël beschouwde Hamas als counter-balans tegen de Palestinian Liberation Organisation (PLO), een organisatie die de Israëlische autoriteit en invloed in de bezette gebieden direct bedreigde. Hamas profileerde zich dan ook als oppositiegroepering.

Ruim 15 jaar later (2004) werd sheikh Yassin, geestesvader en leider van de verzetsbeweging, door een Israëlische raket in zijn rolstoel opgeblazen in Gaza. Hamas staat in het westen vooral bekend door haar aanslagen en haar weigering Israël te erkennen. De Hamas Charter roept op tot de vernietiging van de Israëlische staat en de groepering wil een islamitische staat maken van niet alleen de Gazastrook en de Westelijke Jordaanoever, maar ook van wat nu Israël is (kortom, van “historisch Palestina”, het land waar de Palestijnen woonden vóór de oorlog van ’48 . Desalniettemin staakte de organisatie een jaar voor de verkiezingen alle terroristische activiteiten en zegde zij toe hoewel niet Israël te erkennen wel bereid te zijn een manier te vinden met de staat Israël overweg te kunnen.

Hamas wint met name door haar onderwijs- sociale zekerheids- en sociale programma’s en medische voorzieningen steun onder de bevolking. Dit vooral in de Gazastrook, waar veel armoede heerst. Dit jaar, 2006, krap 20 jaar na haar oprichting, ‘wint’ Hamas de Palestijnse verkiezingen omdat men de corruptie binnen Fatah (de partij van Yasser Arafat) zat is en om het westen een lesje te leren. De internationale gemeenschap is not amused, en trekt alle hulpgelden in. Israël, dat voor de Palestijnse gebieden belasting int en die opbrengsten normaliter doorsluist naar de Palestijnse Autoriteit, besluit de belastingopbrengsten vast te houden. Al snel kunnen salarissen niet meer uitbetaald worden. De humanitaire situatie in de Palestijnse gebieden wordt acuut, vooral in de Gazastrook.

Hamas steunt de mensen daar nog wel met voedsel- en medische hulp, maar je moet dan wel bekend staan als Hamas aanhanger; zoals men in Ramallah precies weet wie welke partij steunt is dat ook in Gaza geen geheim. En al je dochters behoren een hoofddoek te dragen. Het straatbeeld in Gaza is dan ook veel veranderd.

Eén van de eisen die ‘het westen’ stelt aan Hamas is erkenning van de Israëlische staat. Echter Hamas kán vanuit de optiek van ‘binnenlandse’ politiek Israël niet erkennen, want dat is nu nét een van de punten die haar onderscheidt van Fatah en waar de beweging haar draagvlak vandaan haalt. Fatah erkende tenslotte Israël, en wat heeft dat ons nu helemaal gebracht? is de redenering. Het erkennen van het bestaansrecht van Israël zou dus een ongekend politiek gezichtsverlies (en steunverlies) betekenen voor Hamas.

Volgens een rapport van de Duitse Konrad Adenauer Stichting was de opkomst van de afgelopen Palestijnse verkiezingen 75.6%. Van deze 75.6% stemde 56.1% op Hamas. Uit opiniepeilingen van deze stichting is gebleken dat minder dan de helft van de Hamas-stemmers daadwerkelijk een islamitisch-fundamentalistisch georiënteerde maatschappij en staatsinrichting wensen. De conclusie van het rapport is dat de meerderheid van de Hamas stemmers wel sterk traditioneel georiënteerd is, maar niet extremistisch.

Het parlement telt 132 leden die gekozen zijn voor een 4-jarige termijn. De helft van de zetels wordt landelijk vergeven, de andere helft per kiesdistrict. Volgens de kieswet moet elke partij op haar landelijke lijst minstens 1 vrouw aandragen voor de eerste 3 plaatsen op de lijst, en daarna moet elke 5e plaats naar een vrouw gaan. Representatie van de christelijke minderheid wordt verzekerd door de regionale lijsten. Bijna alle Hamas ministers en parlementsleden zijn óf een keer naar Zuid-Libanon gedeporteerd geweest óf hebben één of meerdere malen een Israëlische gevangenis van binnen gezien: voor Hamas lidmaatschap draai je de gevangenis in.

Terwijl Hamas de meerderheid in het parlement heeft levert Fatah de president van de Palestijnse Nationale Autoriteit (PNA). En er wordt van alle kanten aan deze president, Abu Mazen (Mahmoud Abbas), getrokken: vanuit Hamas, vanuit Israël, vanuit de VS, vanuit de EU, en, niet te vergeten vanuit Fatah, zijn eigen partij. Zijn draagvlak onder de bevolking is de laatste maanden sterk verminderd. Abu Mazen gaat naar Gaza en krijgt Haniyah, de (Hamas) minister-president, niet te zien. Eén-derde van de Hamas regering is opgepakt, onder andere in Ramallah, en zit in Israëlische gevangenissen. In Gaza werd onlangs het vuur geopend op Haniyah. Er is tweespalt binnen Fatah, onenigheid over hoe nu verder.

Hamas houdt zich niet koest in Gaza; het schijnt dat er flinke hoeveelheden wapens de Gazastrook binnengewerkt zijn, en het vermoeden bestaat dat deze niet enkel tegen de Israëli’s gebruikt zullen worden. In de Westelijke Jordaanoever kreeg Hamas vorige week, zij het met veel moeite, vanuit Jordanië kalashnikovs aangeleverd. Rumoeren gaan rond dat Hamas hun -zoals ze het zelf noemen- Executive Force (soort van veiligheidsdienst) wil versterken. In mei bestond deze nog uit 3,000 mannen, ondertussen is dit aantal gegroeid tot minstens 5,600. Dit in reactie op de recente openlijke versterking van de Fatah Presidential Garde (van origine de persoonlijke veiligheidsdienst van Arafat en zijn hooggeplaatste gasten, nu van Abbas) van 3,500 naar 6,000 met behulp van een flinke pot Amerikaans geld, door Condoleeza Rice beloofd tijdens haar bezoek aan Ramallah een paar weken terug. Hamas verdenkt Fatah en Abu Mazen er nu van het parlement te willen ontbinden met hulp van Amerika en/of de EU. Naar het schijnt schuwt Hamas in Hebron bij de pogingen tot versterking van hun Executive Force niet mannen die momenteel voor Fatah een uniform en wapen dragen te ronselen – ondanks dat ze al maanden niet meer of slechts gedeeltelijk betaald zijn werken deze nog steeds, simpelweg omdat ze eten en onderdak krijgen, en omdat werken beter is dan de hele dag niets doen. Maar een uniform en wapen die komen met een (mager) salaris zijn aantrekkelijker dan een uniform en wapen die níet komen met een (mager) salaris. Geld wint het over politieke loyaliteit.

De regering van nationale eenheid komt niet van de grond, en ook de idee van een technocratische regering vindt tot nog toe weinig weerklank. Alle processen zitten vast. De crisis binnen de Palestijnse Nationale Autoriteit lijkt compleet. Het enige waar Palestijnen nu nog enigszins hoop en een verre vorm van eenheid uit gehaald lijkt te worden is het Libanese verzet tijdens de recente Israëlisch-Libanese oorlog. In Ramallah niet, maar in Jenin, Hebron en Nablus zie je overal posters van Nasrallah.

De grote vraag is wat er op de Palestijnen (en niet te vergeten de Israëli’s) staat te wachten aan het einde van deze doodlopende weg. Terwijl ongeveer 85% van de Palestijnen geletterd is, één van de hoogste percentages in het Midden-Oosten, leeft ongeveer 65% onder de armoedegrens. En zoals Bob Marley al zong: “a hungry mob is an angry mob…“.

© Faraasha Middle East Training & Advisory